Polska Wschodnia rozpoczyna pogoń za liderami

Polska Wschodnia rozpoczyna pogoń za liderami
Fot. Adobe Stock/PTWP. Data dodania: 20 września 2022

Polska Wschodnia nadal pozostaje w tyle za liderującymi gospodarczo województwami. Makroekonomiczne procesy są jednak powolne, więc niezwykle istotne wydają się symptomy zmian, które mogą wydać owoc w przyszłości.

Pięć wschodnich województw naszego kraju nadal dzieli dystans do innych regionów pod względem uprzemysłowienia, rozwoju infrastruktury, tak ważnej dla atrakcyjności i przyciągania inwestorów, w efekcie - pod względem poziomu bezrobocia i średniej zamożności. Są zarazem odstępstwa od tej "reguły"; choćby przemysł spożywczy, w tym szczególnie mleczarski, czy lotniczy - to domena "wschodu" Polski. Tam znajdują się nie tylko enklawy i oazy silnych ośrodków B+R, czy lepiej niż przeciętnie w kraju rozwiniętej służby zdrowia.

Pytanie, czy wielkiej wartości środki pomocy unijnej, "pompowane" przez specjalny Program Operacyjny Polska Wschodnia już od 2007 r. (prócz środków z innych ogólnokrajowych programów) dają wystarczająco duże przyspieszenia w rozwoju?

Dotychczas tendencja ta była dobra: wschodnie województwa systematycznie niwelują rozwarcie nożyc w porównaniu na przykład ze średnim PKB w UE (i w Polsce). Przed startem funduszy strukturalnych (2006 r.) wskaźnik ten w makroregionie sięgał jedynie 36 proc., po 2015 r. przekroczył 50 proc. (średnia dla Polski - ponad 60 proc.).

Czy zatem już gaśnie chęć emigracji z tych stron w inne, a rośnie wola pozostania, bo dostrzega się szansę dla siebie? Nakreślmy sytuację.

Wskaźnik powiatowy


W nadgranicznych powiatach w całej Polsce (jest ich 144 plus 66 miast - gmin) w końcu 2016 r. w rejestrze REGON wpisano 1434,7 tys. podmiotów - prawie 34 proc. wszystkich zarejestrowanych w kraju. W porównaniu do 2012 r. przybyło ich odpowiednio: o 4,7 i 6,6 proc.

Pod tym względem jednak "środek" kraju rozwijał się szybciej. A to przecież biznes stoi na początku łańcucha zjawisk, które kończą się wyższym lub niższym poziomem rozwoju infrastruktury, ogólnego dobrobytu mieszkańców regionów i ich zadowolenia.

Z życia wiemy, że sąsiad sąsiadowi nierówny. Podobnie w relacjach między krajami. Do niektórych warto wyskoczyć na piwo, z niektórymi można pożartować, a z niektórymi raczej tylko pohandlować, bo mają inne pojęcie o żartach.

Ze statystyk GUS za zeszły rok wynika, że biznes kwitł w powiatach strefy przy granicy morskiej (na 1000 ludności przypadało 128,1 podmiotów, przy średniej krajowej 105,1) i z Niemcami (wskaźnik 124,2); nieco niższy był w powiatach sąsiadujących z Czechami (105,4). Inne obserwacje notowano w 38 powiatach (i 7 miastach-gminach) Polski Wschodniej. W Lubelskiem np. wskaźnik ten był o 34 pkt. proc. niższy niż średnia w kraju.

Można też przyjrzeć się innemu zjawisku - działalności w powiatach przygranicznych Polski Wschodniej spółek z udziałem kapitału zagranicznego. Ich obecność (lub absencja) mogą świadczyć o atrakcyjności inwestycyjnej danego regionu.

Najwięcej takich firm na 10 tys. ludności jest w strefie przy granicy z Rosją - 22,4, zdecydowanie mniej zaś przy granicy z Ukrainą (7,1 w powiatach nadgranicznych woj. lubelskiego i 8,5 proc. woj. podkarpackiego), a nieco więcej przy granicy z Białorusią (9,2 w woj. podlaskim). Może dlatego, że powiaty podlaskie graniczą niemal z trzema krajami...

Przemysłowa niespodzianka


Region Polski Wschodniej (PW) nie jest silnie zindustrializowany; ma jedynie 12-procentowy udział w łącznej produkcji polskiego przemysłu. Dlatego może być zaskoczeniem, że w I połowie tego roku najsilniej wzrosła produkcja sprzedana przemysłu w trzech województwach tego makroregionu: w świętokrzyskim (o 13,7 proc.), podlaskim (o 12,3 proc.) i lubelskim (o 9,6 proc.). Średnia dla kraju wyniosła jedynie 5,7 proc. - w porównaniu z I półroczem 2016 r. Co ciekawe, ponadprzeciętną dynamikę zanotowały także przemysły w województwach podkarpackim i warmińsko-mazurskim - odpowiednio o 7,8 i 6,6 proc.

Co tam się wytwarza? Przypomnijmy: np. świętokrzyskie stoi przemysłem spożywczym, materiałów budowlanych, metalurgicznym i maszynowym, podlaskie ma silnie rozwinięty przemysł rolno-spożywczy (przede wszystkim przetwórstwo mleka), ale także maszyn rolniczych, przemysł tekstylny oraz drzewny. Na Podkarpaciu dominuje przemysł lotniczy, spożywczy, a także materiałów budowlanych i drzewny.

Zdaniem dr Małgorzaty Starczewskiej-Krzysztoszek, głównej ekonomistki Konfederacji Lewiatan, "sprawcą" ponadprzeciętnej w kraju dynamiki przemysłu PW wydaje się być wzrost skłonności gospodarstw domowych do konsumpcji. A ten jest skutkiem poprawiającej się sytuacji na rynku pracy, wzrostu wynagrodzeń oraz programu Rodzina 500 Plus. To zaś daje impulsy do większych wydatków - na artykuły rolno-spożywcze, odzież, a także na remonty mieszkań i domów. Ten konsumpcyjny popyt silnie wspiera regiony, w których wszak dominują przemysły rolno-spożywczy, drzewny i budowlany...

Innym pozytywnym efektem stała się większa tam niż średnio w kraju dynamika zatrudnienia i wynagrodzenia (w woj. świętokrzyskim wzrosły w ciągu pierwszych sześciu miesięcy br. - odpowiednio - o 9,3 proc., a wynagrodzenia o 6,5 proc.). Przy dużej dynamice produkcji utrwala się więc przyrost wydajności pracy.

Czym nęcić?


Jeszcze do niedawna większość inwestorów zagranicznych, którzy zaczynali działalność w Polsce, rzadko kierowała wzrok w kierunku wschodnich połaci Polski, wybierając od razu miejsca bliższe zachodniej granicy. To się zmienia.

- Dostrzegamy wzrost zainteresowania inwestorów Polską Wschodnią, co widać przede wszystkim po liczbie zapytań - mówi Krzysztof Senger, wiceprezes ds. inwestycji Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu.

Na to zainteresowanie wpływa przede wszystkim znacząca poprawa przygotowania terenów inwestycyjnych - pod kątem prowadzenia przyszłej działalności gospodarczej, co PAIH odnotowuje przy każdej edycji konkursu Grunt na Medal. Inwestorzy chwalą również wysoki poziom zaangażowania władz lokalnych, ich profesjonalizm i gościnność.

- Pod tym względem oferty z Polski Wschodniej niczym nie ustępują lokalizacjom uznawanym za najbardziej pożądane przez biznes - stwierdza Senger.

W zasobach agencji jest obecnie 356 terenów typu greenfield (budowa od podstaw) oraz 48 ofert brownfield (przejęcie firmy, rozbudowa) z pięciu województw Polski Wschodniej. W 2015 r. inwestorzy pytali szczegółowo o 26 przedstawione im projekty lokalizacji (spośród 157), gdy w 2016 r. - już o 46 (spośród 285).

Ewoluuje też profil bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) w Polsce Wschodniej. PAIH odnotowuje coraz więcej projektów w przemysłach wysokiej technologii. Coraz mocniej jest też tam reprezentowany segment usług nowoczesnych, w tym projekty badawczo-rozwojowe dla przemysłu.

W przypadku Podkarpacia katalizatorem nowych inwestycji było bez wątpienia pojawienie się klastra Dolina Lotnicza, który przyciąga do regionu kolejne zaawansowane technologicznie projekty. Jego przykład, podobnie jak rozwój sektora motoryzacyjnego, pokazuje fundamentalne znaczenie dla inwestycji w tej części kraju infrastruktury drogowej, a zwłaszcza - rozbudowy autostrady A4.

Atrakcyjne obszary


Za tymi inwestorami idą kolejni.

- Od 3-4 lat widać stopniową zmianę nastawienia zarówno deweloperów, jak i najemców przemysłowo-logistycznych - rośnie zainteresowanie regionami Polski Wschodniej - mówi Anna Staniszewska, dyrektor działu Analiz Rynkowych i Doradztwa, Europa Środkowo-Wschodnia, BNP Paribas Real Estate Poland.

Ich uwagę przyciągają szczególnie obszary w pobliżu stolic regionów, ale także wzdłuż istniejących lub planowanych do przebudowy i rozbudowy korytarzy transportowych: S8, S17 oraz A2 w kierunku wschodnim. To tak wielkie firmy, jak Goodman, Panattoni czy MLP. Ponadto ostatnio spółka Waimea zbudowało Waimea Cargo Terminal pod Lublinem, a pod Mińskiem Mazowieckim deweloperzy wznoszą magazyny dla Harper Hygienics (o powierzchni 15 tys. mkw.) i dla Lidla.

W Polsce Wschodniej inwestorzy znajdują bogatą ofertę gruntów w atrakcyjnych cenach oraz pracowników, co już jest problemem choćby w rejonie Poznania czy Wrocławia.

- Ale podobnie jak w przypadku innych klastrów magazynowych, duże znaczenie dla atrakcyjności lokalizacji obiektów magazynowych ma dostępność komunikacyjna (i jej poprawa), bo nadal jeszcze pozostaje ona w tyle w porównaniu z zachodnią Polską - podkreśla Staniszewska.

Ten wątek powraca w rozmowach. Ale już nie w rozważaniach, jak kilka lat temu, czy brakuje dobrych dróg i połączeń kolejowych, bo słaby jest tam popyt na transport, i czy poprawa infrastruktury może stać się bodźcem do ożywienia transportu i inwestycji... Region ma za sobą punkt zwrotny.

- Inwestorzy z dużym entuzjazmem czekają na realizację projektu via Carpatia - podkreśla wiceprezes Senger. - Mamy z ich strony deklarację o gotowości do realizacji nowych projektów, gdy tylko ten szlak transportowy zacznie działać.

Infrastruktura w rozpędzie


Ową trasę-kręgosłup nie bez racji ocenia się jako najważniejszy w naszej części Europy projekt transportowy. Ma połączyć kraje w osi północ-południe, biegnąc z Litwy po Grecję, z odnogami na Ukrainę. Od zgłoszenia tej inicjatywy w Łańcucie minęło 11 lat - i właśnie w tym roku miała być kończona na całej długości. Ale...

Jest kilka powodów opóźnienia, lecz na czoło wysuwa ten, że via Carpatii nie wpisano do sieci TEN-T i nie ma jeszcze europomocy z Brukseli. Być może nastąpi to w przyszłym roku - wraz z korektą TEN-T...

Nie czekając, niektóre rządy, także pod naciskiem regionów - jak województw wschodnich w Polsce - przyjęły plany budowy lub modernizacji (w starym szlaku) odcinków via Carpatia, asygnując na to środki z ogólnej puli pomocy UE.

To duży wysiłek finansowy; robią tak Polska i Węgry. Tylko budowa i adaptacja dróg na podlaskim odcinku szlaku - o długości ok. 250 km - ma kosztować 12 mld zł!

W kwietniu do przetargów skierowano dwa ostatnie fragmenty S61, domykające u nas całą tę trasę...

Szybciej zapewne połączą się w ciągi odcinki innych dróg ekspresowych w makroregionie wschodnim. Kończy się dwa z nich na drodze S8 z Warszawy do Białegostoku (od węzła Poręba do Ostrowi Mazowieckiej i od granicy woj. mazowieckiego i podlaskiego do Obwodnicy Zambrowa i Wiśniewa).

W makroregionie PW trwają też modernizacje na kilku liniach kolejowych. Najważniejszą jest Rail Baltica - z krajów nadbałtyckich przez Polskę (m.in. Białystok) do zachodniej i południowej Europy. Po licznych problemach widać pierwsze sukcesy w postaci zbudowanych (np. z Kowna do granicy z Polską) nowych torów lub modernizacji istniejących (odcinki Warszawa-Białystok).

Całość szlaku w nowoczesnych parametrach - będzie drożna za ok. sześć lat.

Wspólnotowa pomoc


Bez wątpienia do sukcesów regionów PW przyczyniają się środki z unijnych funduszy strukturalnych, napływające od 2007 r. Ale ważna jest też ich absorpcja, czyli - zgłaszane projekty inwestycyjne firm, instytucji i innych beneficjentów.

Popyt? Nadal duży. Jak informował niedawno dziennikarzy wiceminister rozwoju Jerzy Kwieciński, w pięciu województwach złożono do 6 sierpnia wnioski o dofinansowanie, w 40 proc. wyczerpujące dostępną pulę środków z programu operacyjnego Polska Wschodnia. To jeden z najwyższych wskaźników alokacji spośród krajowych programów.

Z danych MR wynika też, że np. o pomoc we wprowadzaniu innowacji firmy z tamtych regionów złożyły wnioski na kwotę dwukrotnie wyższą (442 mln zł) niż wynosił budżet konkursu (195 mln zł).

Gorzej na razie z realizacją regionalnych programów operacyjnych (RPO), którymi zarządzają marszałkowie samorządów wojewódzkich, mający wszak do rozporządzenia ponad 1/3 dostępnej alokacji. W woj. pomorskim, które jest liderem pod tym względem, podpisano umowy o dofinansowanie na kwotę 65 proc. alokacji, a w woj. świętokrzyskim na 20 proc., w warmińsko-mazurskim zaś - na 22 proc.

To zróżnicowanie może mieć groźne skutki dla "odstających" regionów, gdyż niektórym grozi utrata w przyszłym roku części przyznanych środków.

- Zapewne poradzimy sobie; regularnie monitorujemy te kwestie z marszałkami - dodał optymizmu do tego obrazu wiceminister Jerzy Kwieciński.

Więcej o rozwoju wschodniej Polski będzie mowa podczas Wschodniego Kongresu Gospodarczego, który odbędzie się w dniach 27-28 września br. w Białymstoku. Sprawdź szczegóły

×

DALSZA CZĘŚĆ ARTYKUŁU JEST DOSTĘPNA DLA SUBSKRYBENTÓW STREFY PREMIUM PORTALU WNP.PL

lub poznaj nasze plany abonamentowe i wybierz odpowiedni dla siebie. Nie masz konta? Kliknij i załóż konto!

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu

Podaj poprawny adres e-mail
W związku z bezpłatną subskrypcją zgadzam się na otrzymywanie na podany adres email informacji handlowych.
Informujemy, że dane przekazane w związku z zamówieniem newslettera będą przetwarzane zgodnie z Polityką Prywatności PTWP Online Sp. z o.o.

Usługa zostanie uruchomiania po kliknięciu w link aktywacyjny przesłany na podany adres email.

W każdej chwili możesz zrezygnować z otrzymywania newslettera i innych informacji.
Musisz zaznaczyć wymaganą zgodę

KOMENTARZE (0)

Do artykułu: Polska Wschodnia rozpoczyna pogoń za liderami

NEWSLETTER

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu.

Polityka prywatności portali Grupy PTWP

Logowanie

Dla subskrybentów naszych usług (Strefa Premium, newslettery) oraz uczestników konferencji ogranizowanych przez Grupę PTWP

Nie pamiętasz hasła?

Nie masz jeszcze konta? Kliknij i zarejestruj się teraz!