Spółka celowa do obchodzenia sankcji USA na Iran... i każdych innych?

Spółka celowa do obchodzenia sankcji USA na Iran... i każdych innych?
Fot. Adobe Stock. Data dodania: 20 września 2022

Z kilkumiesięcznym poślizgiem doczekaliśmy się utworzenia w Paryżu przez rządy Francji, Niemiec i Wielkiej Brytanii mechanizmu, który docelowo ma chronić unijny biznes przed amerykańskimi wtórnymi sankcjami gospodarczymi.

  • Europejski biznes coraz częściej będzie adresatem takich arbitralnych środków jak w przypadku Iranu.
  • INSTEX jest spółką celową, która będzie agregować europejskie transakcje handlowe z Iranem i dokonywać rozrachunku między przedsiębiorcami europejskimi.
  • W radzie nadzorczej spółki mają zasiadać wysokiej rangi dyplomaci.
  • INSTEX ma koncentrować działania na sektorach szczególnie istotnych dla ludności Iranu, w tym handlu lekami, sprzętem medycznym i rolniczo-spożywczym.

Praktyka stosowania przez Stany Zjednoczone tzw. sankcji wtórnych wobec przedsiębiorców z państw trzecich (np. z UE) za naruszanie amerykańskich sankcji gospodarczych (np. wobec Kuby) nie jest nowa. Narastające rozbieżności w polityce zagranicznej USA i Unii Europejskiej podnoszą jednak ryzyko, że europejski biznes coraz częściej będzie adresatem takich arbitralnych środków jak w przypadku Iranu. W związku z tym warto uważnie śledzić losy tworzonego właśnie Mechanizmu Wsparcia Wymiany Handlowej z tym państwem – pierwszego instrumentu bezpośredniej konfrontacji z USA.

Nowy mechanizm

Stawka starcia jest wysoka przede wszystkim dla przedsiębiorców aktywnych na amerykańskim rynku. To właśnie uzasadniało obawy UE przed kategorycznym sprzeciwem wobec amerykańskich sankcji przy przyjmowaniu tzw. statusu blokującego. Na mocy tego aktu prawnego amerykańskie sankcje są w UE bezprawne, a przedsiębiorcom zakazano wycofania się z handlu z Iranem z tego powodu. Zarazem w tym samym dokumencie utworzono boczną furtkę, dopuszczającą odstąpienie od pociągnięcia europejskich przedsiębiorców do odpowiedzialności prawnej z tytułu naruszenia statusu blokującego. Innymi słowy, na biznes z UE nałożono zakaz stosowania się do amerykańskich sankcji, chyba że… jednak by się do nich stosował.

W tym kontekście znamienne wydaje się oświadczenie ministrów spraw zagranicznych wspomnianej trójki państw-założycieli INSTEX, gdzie już w pierwszym zdaniu podkreślono, że będzie on służyć ułatwianiu zgodnych z prawem transakcji handlowych z Iranem. Jest to zasadnicze złagodzenie tonu względem pierwotnego planu powołania mechanizmu, który chroniłby cały unijno-irański handel (który z istoty rzeczy musi być zgodny z prawem unijnym i irańskim, zatem deklaracja ministrów musi odnosić się właśnie do sankcji USA).

W oświadczeniu niewiele jest detali dotyczących sposobu funkcjonowania INSTEX, która będzie spółką celową (spółką specjalnego przeznaczenia), ponad ogólne stwierdzenie, że jest to pierwszy istotny krok w stronę operacjonalizacji mechanizmu. Wydaje się zatem, że potwierdzone tym samym zostaną pojawiające się w ostatnich tygodniach spekulacje, że mechanizm wprawdzie formalnie powołano, jednak dla uniknięcia antagonizowania Stanów Zjednoczonych, jeszcze przez co najmniej kilka tygodni nie będzie on funkcjonować. Zarazem jest to dość skomplikowane prawnie przedsięwzięcie, więc jego dopracowanie musi wymagać czasu. Pewnych rzeczy można się jednak domyślać.

Jak INSTEX ma działać

INSTEX najpewniej będzie agregować europejskie transakcje handlowe z Iranem i dokonywać rozrachunku między przedsiębiorcami europejskimi. Przykładowo europejska spółka EU-A sprzedaje towar o wartości 300 irańskiej spółce I-x. Europejska spółka EU-B kupuje towar od I-y za 200. Po sprawdzeniu poprawności transakcji (ale bez due dilligance AML/CFT, którym INSTEX nie ma się zajmować), doszłoby do rozrachunku między EU-A i EU-B na kwotę 200 (podobnie irański partner dokonałby rozrachunku między x i y). Pośrednikami i stronami transakcji będą wówczas europejskie banki i przedsiębiorcy (i odpowiednio podmioty z Iranu).

O ile taki mechanizm jest nowy dla UE, o tyle Iran w skromniejszej skali już z takiego rozwiązania korzystał. Dla zachowania płynności mechanizmu najbardziej pożądane byłoby, gdyby przystąpiły doń państwa importujące irańską ropę, jak Chiny, Indie czy Japonia. INSTEX mógłby też pobierać prowizję od takich transakcji, tak jak obecnie robią to banki w przelewach zagranicznych.

W radzie nadzorczej spółki mają zasiadać wysokiej rangi dyplomaci państw europejskiej "trójki" - Niemiec, Francji i Wielkiej Brytanii - a same rządy będą jej udziałowcami. Wprawdzie nie wyklucza to amerykańskich kroków odwetowych, jednak zaangażowanie ważnych dyplomatów do ochrony handlu o charakterze humanitarnym – tj. wyłączonego z zakresu amerykańskich sankcji – decyzję o wszczęciu choćby postępowania karnego zapewne utrudni. Nie dziwi natomiast, że dotychczasowe amerykańskie reakcje są jednoznacznie krytyczne.

Celem łagodzenia wydźwięku powołania INSTEX dla Amerykanów ministrowie Jean-Yves Le Drian, Heiko Maas i Jeremy Hunt podkreślili, że warunkiem realizacji gospodarczych elementów tzw. Porozumienia irańskiego z 2015 roku (JCPOA) pozostaje wypełnienie zobowiązań w zakresie rezygnacji z programu nuklearnego. W początkowym okresie INSTEX ma koncentrować działania na sektorach szczególnie istotnych dla ludności Iranu, w tym handlu lekami, sprzętem medycznym i rolniczo-spożywczym.

Ministrowie podkreślili również, że INSTEX ma współpracować ze swoim irańskim odpowiednikiem dla spełnienia „najwyższych wymogów” w zakresie walki z praniem pieniędzy i walki z finansowaniem terroryzmu (AML/CFT). Wyizolowanie dwóch punktów kluczowych w handlu dwustronnym ma zapewnić jego przejrzystość.

Docelowo INSTEX ma być dostępny również dla państw trzecich zainteresowanych handlem z Iranem.
×

DALSZA CZĘŚĆ ARTYKUŁU JEST DOSTĘPNA DLA SUBSKRYBENTÓW STREFY PREMIUM PORTALU WNP.PL

lub poznaj nasze plany abonamentowe i wybierz odpowiedni dla siebie. Nie masz konta? Kliknij i załóż konto!

  • Stany Zjednoczone

    Przelicz walutę
  • dolar (USD)

  • 3,980 złoty (PLN)

    0,922 EUR, 1 USD

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu

Podaj poprawny adres e-mail
W związku z bezpłatną subskrypcją zgadzam się na otrzymywanie na podany adres email informacji handlowych.
Informujemy, że dane przekazane w związku z zamówieniem newslettera będą przetwarzane zgodnie z Polityką Prywatności PTWP Online Sp. z o.o.

Usługa zostanie uruchomiania po kliknięciu w link aktywacyjny przesłany na podany adres email.

W każdej chwili możesz zrezygnować z otrzymywania newslettera i innych informacji.
Musisz zaznaczyć wymaganą zgodę

KOMENTARZE (4)

Do artykułu: Spółka celowa do obchodzenia sankcji USA na Iran... i każdych innych?

NEWSLETTER

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu.

Polityka prywatności portali Grupy PTWP

Logowanie

Dla subskrybentów naszych usług (Strefa Premium, newslettery) oraz uczestników konferencji ogranizowanych przez Grupę PTWP

Nie pamiętasz hasła?

Nie masz jeszcze konta? Kliknij i zarejestruj się teraz!