Święta w kulturze konsumpcyjnej

Święta w kulturze konsumpcyjnej
Fot. Adobe Stock. Data dodania: 20 września 2022

Żyjąc w kulturze konsumpcyjnej tracimy czasem kontakt z religijnym wymiarem Świąt Bożego Narodzenia - oceniają naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Zamiast nich świętujemy Gwiazdkę - czasem w barze lub klubie, który zaprasza na pasterkę z didżejem.

"Nie powinniśmy się dziwić, że sfera komercyjna stara się dokonać ekspansji w każdym kierunku. Skomercjalizowane są komunie, chrzty, śluby, dlaczego nie miałyby takie być Święta Bożego Narodzenia? Sfera komercyjna przejmuje pewne znaki czy hasła, które wcześniej miały niewątpliwe konotacje kulturowo-religijne. Jeżeli wyjdziemy na ulicę, znajdziemy plakaty klubów i dyskotek, zapraszających na pasterkę w klubie, pasterkę z didżejem. Z jednej strony mamy pojęcie pasterki związane z doświadczeniami naszych ojców i dziadków, z drugiej - znaczenie słowa jest w tym przypadku zupełnie odseparowane od tego, czym naprawdę jest pasterka" - powiedział PAP dr Łukasz Jach z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Śląskiego.

Jego zdaniem, współcześnie świadomość wielu osób na temat religijnego znaczenia określonych świątecznych rytuałów jest często powierzchowna. Świadczy o tym m.in. niechęć do wyrzeczeń w okresie poprzedzającym święta.

"Do Wielkanocy czy Bożego Narodzenia przygotowuje wcześniejszy okres - Wielki Post lub Adwent, zakładające umartwienia, w święta można +popuścić pasa+. Pytanie, na ile to dziś funkcjonuje. Chcemy przeżywać święta, czyli to, co jest przyjemne, ale nie zgadzamy się na to, co jest kulturowo związane z tym świętem, czyli na pewną niedogodność, którą należy przeżyć wcześniej, żeby zasłużyć na święta" - dodał dr Jach.

Naukowiec zwrócił też uwagę, że również w sferze nazewnictwa można zaobserwować oderwanie od religijnych korzeni Świąt Bożego Narodzenia. Stąd "Gwiazdka" czy życzenia "szczęśliwych zimowych wakacji".

"Polska jest póki co dość homogeniczna, jeśli chodzi o tradycję chrześcijańską czy katolicką. Jeśli jednak pomyślimy, że zbliżamy się kulturowo do Stanów Zjednoczonych czy krajów Europy Zachodniej, to tam mamy do czynienia z wielokulturowością. Pojawia się pytanie, jak świętować w sposób, który jest czytelny dla wszystkich. () Odejście od pogłębionego znaczenia święta wywołuje pewien dyskomfort. Kiedy mamy świętować Boże Narodzenie, a Bóg jest tylko jakimś wyrazem, etykietką, niejako rozbrajamy nazwy po to, żeby się z nimi dobrze czuć. Stąd Gwiazdka albo święta zimowe. Świętując w taki sposób nie czujemy dysonansu, że nie jesteśmy związani uczuciowo duchowo z instytucjonalną religią, ale chcielibyśmy sobie poświętować" - tłumaczył psychologiczne mechanizmy tych zmian dr Jach.

Jego zdaniem osoby, które odwiedzają podczas świąt bary czy kluby być może czują się wyłączone z głównego nurtu świętowania. Odczuwając jednak kolektywną potrzebę zbliżania się do ludzi szukają towarzystwa, okazji do rozmowy i podzielenia się spostrzeżeniami w miejscach, które zapewniają możliwość spotkania innych ludzi, ale już bez świątecznego kontekstu.

Dr Jach przywołał też wyniki swoich badań na reprezentatywnej grupie studentów Uniwersytetu Śląskiego, gdzie pytał m.in. o wyznanie. "Część studentów określała się jako chrześcijanie, katolicy, prawosławni, część jako ateiści, natomiast była spora grupa, która miejsce na wpisanie swojego wyznania zostawiała puste, natomiast na następne pytanie, dotyczące wyznania ojca i matki, już odpowiadali. To świadczy o tym, że oni to pytanie rozumieją, natomiast być może nie mają odwagi na nie odpowiedzieć. To są ludzie na rozstajach - z jednej strony nie deklarują się jeszcze jako ateiści, z drugiej nie mają czegoś w rodzaju odwagi, potrzeby określenia się w ramach konkretnego obrządku. Być może zetknąwszy się z bodźcami tego lub innego rodzaju pójdą w tę lub inną stronę" - mówił Łukasz Jach.

Wśród psychologicznych mechanizmów tłumaczących nasze zamiłowanie do intensywnej konsumpcji w okresie świątecznym wymienił też poczucie nieograniczonej władzy, jakie nam daje pieniądz. Jako uniwersalny zasób pozwala nam zaspokoić wiele różnych potrzeb. "Zauważmy jednak, że kontekst religijny nakazuje skonfrontowanie się z jakąś siłą, która jest większa od pieniądza i znowu mamy do czynienia z dysonansem" - zaznaczył dr Jach.

Etnolog dr Grzegorz Odoj powiedział w rozmowie z PAP, że choć żyjemy w kulturze konsumpcyjnej, to nie znaczy, że bezwolnie ulegamy jej mechanizmom. "Nie jest prawdą - są na to liczne badania - że konsumenci są owcami pędzonymi na rzeź. Ludzie zdają sobie sprawę z mechanizmów, z istoty reklamy, wiedzą, że to nie jest obiektywna informacja, wiedzą, że w tym okresie pojawiają się różne manipulacje, ale jakże my lubimy być uwodzeni w tym czasie przedświątecznym" - mówił.

"Święta są odwróceniem, zakwestionowaniem codzienności. To czas nie-pracy, obżarstwa, to codzienność odwrócona, a więc również pewna rozrzutność. Tak zawsze było, tacy jesteśmy, taka jest istota świąt" - podsumował dr Odoj.
×

DALSZA CZĘŚĆ ARTYKUŁU JEST DOSTĘPNA DLA SUBSKRYBENTÓW STREFY PREMIUM PORTALU WNP.PL

lub poznaj nasze plany abonamentowe i wybierz odpowiedni dla siebie. Nie masz konta? Kliknij i załóż konto!

SŁOWA KLUCZOWE I ALERTY

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu

Podaj poprawny adres e-mail
W związku z bezpłatną subskrypcją zgadzam się na otrzymywanie na podany adres email informacji handlowych.
Informujemy, że dane przekazane w związku z zamówieniem newslettera będą przetwarzane zgodnie z Polityką Prywatności PTWP Online Sp. z o.o.

Usługa zostanie uruchomiania po kliknięciu w link aktywacyjny przesłany na podany adres email.

W każdej chwili możesz zrezygnować z otrzymywania newslettera i innych informacji.
Musisz zaznaczyć wymaganą zgodę

KOMENTARZE (0)

Do artykułu: Święta w kulturze konsumpcyjnej

NEWSLETTER

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu.

Polityka prywatności portali Grupy PTWP

Logowanie

Dla subskrybentów naszych usług (Strefa Premium, newslettery) oraz uczestników konferencji ogranizowanych przez Grupę PTWP

Nie pamiętasz hasła?

Nie masz jeszcze konta? Kliknij i zarejestruj się teraz!